Delwedd corff ac iechyd meddwl: safbwynt ein polisi

Mae’r crynodeb byr hwn o’r polisi yn rhan o gyfres sy’n nodi’r prif newidiadau y mae angen eu rhoi ar waith i wella iechyd meddwl yn y DU. Mae’n defnyddio ymchwil a gwaith dadansoddi’r Sefydliad Iechyd Meddwl – gweler yr adran ‘deunyddiau darllen pellach’. 

Cynnwys 

• Beth yw delwedd corff? 
• Trosolwg o’r dystiolaeth 
• Egwyddorion a dull craidd 
• Argymhellion ar gyfer gweithredu 

Mae ‘delwedd corff’ yn disgrifio’r modd rydym yn meddwl ac yn teimlo am ein cyrff. Os oes gennym bryderon ynglŷn â delwedd ein corff, nid yw hynny ynddo’i hun yn golygu bod gennym broblem iechyd meddwl; ond mae pryderu am ddelwedd ein corff yn cynyddu’r risg y byddwn yn dioddef problemau iechyd meddwl.¹ 

Mae’r ffordd rydym yn meddwl ac yn teimlo am ein corff yn gallu bod yn gymhleth. Mae’r cysyniad o ddelwedd corff yn gallu cynnwys: y ffordd rydym yn gweld ein corff a pha mor gywir yw’r canfyddiad hwnnw; pa mor fodlon ydym â’n corff a’n pryd a’n gwedd; ac i ba raddau y mae barn pobl eraill ynglŷn â’n pryd a’n gwedd yn effeithio ar y ffordd y teimlwn amdanom ein hunain.^2,3,4,5 

Mae meddu ar ddelwedd corff gadarnhaol yn golygu ein bod yn fodlon â’n corff, ein bod yn ei barchu, ein bod yn gwerthfawrogi ac yn derbyn ei alluoedd, a bod gennym gydbwysedd iach rhwng gwerthfawrogi ein corff a gwerthfawrogi agweddau eraill arnom ein hunain.^6,7,8 

Y berthynas rhwng delwedd corff ac iechyd corfforol a meddyliol 

Mae teimlo anfodlonrwydd â’r corff yn gysylltiedig ag ansawdd bywyd gwaelach a gofid seicolegol,⁹ a hefyd mae’n cynyddu’r tebygolrwydd y daw symptomau iselder i’r amlwg,^10,11 ynghyd â’r risg sy’n gysylltiedig ag ymddygiad bwyta afiach ac anhwylderau bwyta.^12,13 Ceir cysylltiad agos gyda phroblemau iechyd meddwl fel anhwylder dysmorffia’r corff ac anorecsia a bwlimia. 

Pobl Ifanc 

Yn ôl gwaith ymchwil a gynhaliwyd gennym yn 2019, roedd 40% o bobl ifanc yn eu harddegau yn teimlo’n bryderus, roedd 37% yn teimlo gofid ac roedd 31% yn teimlo cywilydd oherwydd delwedd eu corff.¹⁴ 

Mae anfodlonrwydd â’r corff ynghyd â’r pwysau i fod yn denau wedi cael eu cysylltu â symptomau iselder ymhlith pobl ifanc,^15,16 yn ogystal â gorbryder. Ceir cydberthynas rhwng pwysau a mynegai màs y corff (BMI) ar y naill law ac anfodlonrwydd â’r corff ar y llaw arall, ac mae pobl ifanc sydd dros eu pwysau neu bobl ifanc ordew yn sôn i raddau helaethach am symptomau iselder a hunan-barch isel, o gymharu â’u cyfoedion.^18,19 Mae’n fwy tebygol y bydd menywod ifanc sy’n rheoli eu pwysau mewn modd eithafol (e.e. cymryd tabledi colli pwysau, diwretigion neu garthyddion) yn dioddef meddyliau hunanladdol.²⁰ 

Mewn cyferbyniad, caiff bodlonrwydd â’r corff a gwerthfawrogi’r corff eu cysylltu â gwell llesiant yn gyffredinol²¹ a llai o ymddygiadau ‘colli pwysau’ afiach^.22,23 

Oedolion 

Mae pryderon ynglŷn â delwedd corff yn effeithio ar oedolion hefyd. Yn ôl arolygon a gynhaliwyd gennym yn 2019, dim ond 21% o oedolion a oedd yn teimlo’n fodlon â delwedd eu corff yn y flwyddyn flaenorol; roedd un o bob pump o oedolion (20%) yn teimlo cywilydd, ac roedd 19% yn casáu delwedd eu corff. Dywedodd ychydig dros draean nad oeddynt erioed wedi teimlo gorbryder (34%) nac iselder (35%); dywedodd un o bob wyth (13%) eu bod wedi cael meddyliau neu deimladau hunanladdol  oherwydd delwedd eu corff. 

Beth sy’n dylanwadu ar ddelwedd ein corff? 

Mae nifer o ffactorau cymdeithasol yn effeithio ar ddelwedd corff: ein perthynas â’n rhieni, ein teulu ehangach a’n cyfeillion;²⁴ y modd y mae ein rhieni, ein teulu ehangach a’n cyfoedion yn teimlo ac yn siarad am gyrff a phryd a gwedd; ^25,26 i ba raddau y down i gysylltiad â chyrff ‘delfrydol’ neu afrealistig ar y cyfryngau ac ar apiau golygu delweddau ar y cyfryngau cymdeithasol; ^27,28,29,30 a’r pwysau i fod â phryd a gwedd neilltuol neu gyd-fynd â’r ‘corff ‘delfrydol,^31,32 apiau golygu delweddau,³³ a’r pwysau i fod â phryd a gwedd neilltuol neu gyd-fynd â’r corff ‘delfrydol’.³⁴ 

Rhaid i ddulliau iechyd meddwl y cyhoedd, sy’n anelu at atal niwed a’n helpu i wrthsefyll dylanwadau o’r fath, ddechrau yn ystod plentyndod. Dylai ymdrechion o’r fath gynnwys rhannu cyngor yn eang ynglŷn â’r modd y gall rhieni a gofalwyr feithrin delwedd corff gadarnhaol ymhlith plant ifanc;³⁵ dyma wybodaeth bwysig hefyd ar gyfer gweithlu’r blynyddoedd cynnar. 

Gwelir bod ymyriadau ac ymgyrchoedd wedi cael eu targedu’n bennaf at boblogaethau gwyn, benywaidd a dosbarth canol; ychydig iawn ohonynt sy’n ymwneud â diwylliannau penodol.³⁶ O’r herwydd, mae angen mynd i’r afael â gwaith a dargedir at ddemograffeg arall, er mwyn deall pa mor effeithiol yw ymyriadau i wahanol grwpiau, yn cynnwys pobl o gymunedau wedi’u hiliaethu.  

• Mae gan bob un ohonom yr hawl i deimlo’n gyfforddus ac yn hyderus yn ein croen eu hunain a gallwn gymryd camau bach yn ein bywydau beunyddiol i helpu i feithrin amgylchedd sy’n fwy parod i dderbyn. 
• Caiff rhan helaeth o’r niwed a wneir i’n hiechyd meddwl ei ysgogi gan ymarfer masnachol. Mae gan lywodraethau, rheoleiddwyr a chorfforaethau rôl o ran ein gwarchod rhag y niwed hwn. 
• Mae gan hysbysebwyr a chwmnïau’r cyfryngau cymdeithasol rôl arbennig o ran niweidio delwedd corff nifer o bobl, a rhaid i reoleiddwyr yr hysbysebwyr a’r cwmnïau hyn wneud mwy i wella’r sefyllfa. 
• Yn hytrach nag anelu at gorff delfrydol o un math, dylai pob un ohonom – yn unigol, yn broffesiynol ac yn gorfforaethol – anelu at greu cymdeithas sy’n croesawu ac yn hyrwyddo amrywiaeth yr hil ddynol. Mae delwedd corff yn fater iechyd y cyhoedd ac mae’n berthnasol i sawl rhan o’r gymdeithas; ni all y cyfrifoldeb dros fynd i’r afael â hyn oll orwedd ar ysgwyddau un adran o fewn y llywodraeth yn unig. 

Dylai adrannau’r llywodraeth weithio gyda’r diwydiant a chyda chyrff ‘hyd braich’ er mwyn lleihau’r pwysau a roddir ar bobl yn sgil delwedd corff ac er mwyn ymyrryd â’r llwybrau a all arwain at niwed mawr o’r fath i iechyd meddwl pobl, fel a ganlyn: 

Rheoleiddio’r amgylchedd ar-lein er mwyn lleihau niwed sy’n gysylltiedig â delwedd corff 

• Yn ddiweddar, pasiwyd y Bil Diogelwch Ar-lein gan Lywodraeth y DU – ac mae hyn yn rhywbeth i’w groesawu. Ond go brin y bydd y bil hwn yn diogelu defnyddwyr rhag gweld gormod o gynnwys a fydd yn cyflwyno safonau corff afrealistig a all niweidio pobl.  Dylid ailystyried y ddeddfwriaeth er mwyn sicrhau y gellir diogelu plant yn llwyr rhag gormod o gynnwys algorithmig sy’n cyflwyno delwedd o’r corff delfrydol, ac er mwyn rhoi dewis clir i oedolion ynghylch a fyddant yn gweld cynnwys o’r fath ai peidio. 
• Dylid cyflwyno deddfwriaeth i osod cyfyngiadau oedran gorfodol ar apiau sy’n golygu cyrff ac wynebau, er mwyn sicrhau mai oedolion yn unig a all eu defnyddio. Ar hyn o bryd, nid oes cyfyngiadau oedran i’w cael ar y mwyafrif o’r apiau hyn; felly, yn aml, mae plant mor ifanc â phump oed yn gallu eu lawrlwytho a’u defnyddio. 
• Dylai cwmnïau’r cyfryngau cymdeithasol ymchwilio i ffyrdd newydd o ddefnyddio’u platfformau er mwyn gallu hyrwyddo delwedd corff gadarnhaol a sicrhau y cyflwynir amrywiaeth o wahanol gyrff mewn modd cadarnhaol gerbron eu defnyddwyr. 

Hysbysebu 

• Dylai’r Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol weithio’n agos gyda’r Awdurdod Safonau Hysbysebu i fynd i’r afael â phwysau o du delwedd corff sy’n gysylltiedig â hysbysebu. 
• Dylai’r Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol annog yr Awdurdod Safonau Hysbysebu i ddiweddaru ei ganllawiau ar gyfrifoldeb cymdeithasol a delwedd corff er mwyn adlewyrchu diffiniad ehangach o ddelwedd corff afiach. 
• Dylai chwaer-asiantaeth yr Awdurdod Safonau Hysbysebu, sef y Pwyllgor Ymarfer Hysbysebu, gydnabod bod delwedd corff yn niwed penodol, gan adlewyrchu hyn yn y Codau sy’n llywodraethu hysbysebion darlledu a hysbysebion o fath arall. 

Addysg a llythrennedd yn y cyfryngau 

• Gall ymyrraeth gynnar mewn ysgolion fod yn ffordd effeithiol o leihau’r effaith a gaiff bwlio sy’n seiliedig ar ymddangosiad ar ddelwedd corff pobl a’u hiechyd meddwl ehangach, a dylid canolbwyntio’n benodol ar hyn mewn rhaglenni sy’n mynd i’r afael â bwlio. 
• Dylai adrannau addysg ledled holl wledydd y DU gynnwys addysg yn ymwneud â hyrwyddo ymagwedd gadarnhaol tuag at y corff yn y cwricwlwm Addysg Iechyd.³⁹ Gellir gweld enghraifft o hyn yn yr Alban, oherwydd un o gamau hollbwysig Cynllun Cyflawni’r Strategaeth Iechyd Meddwl a Llesiant ar gyfer 2023-25 yw datblygu adnodd ar gyfer ysgolion i ategu trafodaethau gyda phobl ifanc ynglŷn â phynciau fel delwedd corff, amser o flaen sgrin a’r cyfryngau cymdeithasol.⁴⁰ 
• Hefyd, dylai pecyn cymorth yn ymwneud â llythrennedd delwedd corff a llythrennedd yn y cyfryngau, a fydd yn cael ei gydgynhyrchu gyda phobl ifanc ac a fydd yn cynnwys gwybodaeth am arfarnu’r modd y mae buddiannau masnachol yn ceisio dylanwadu ar ddefnyddwyr trwy ddefnyddio cyrff ‘delfrydol’, fod yn elfen orfodol o’r cwricwlwm.  

Cyngor, hyfforddiant ac ymgyrchoedd iechyd y cyhoedd 

Mae gan sawl rhan o’r llywodraeth rôl o ran helpu i ategu delwedd corff pobl. Er enghraifft: 

• Dylai’r Swyddfa Gwella Iechyd a Gwahaniaethau ac asiantaethau iechyd y cyhoedd yn y gweinyddiaethau datganoledig ddiweddaru eu cyngor magu plant er mwyn cynnwys y modd y gall rhieni a gofalwyr fynd ati’n gynnar iawn i ddylanwadu’n gadarnhaol ar deimladau plant ynglŷn â’u cyrff, a dylai’r GIG sicrhau y rhoddir hyfforddiant a chanllawiau ar fagu plant a bwyta’n iach i feddygon teulu, ymwelwyr iechyd, deietegwyr, staff gofal cymdeithasol ac ymarferwyr eraill sy’n gweithio ar y rheng flaen. 
• Dylai llywodraeth y DU adolygu ac arfarnu’r effaith seicolegol a gaiff ei hymgyrchoedd gordewdra a symud tuag at strategaeth a seilir i raddau helaethach ar dystiolaeth, gan fynd i’r afael hefyd ag amgylcheddau afiach sy’n arwain at ordewdra, yn unol ag argymhellion Pwyllgor Menywod a Chydraddoldebau Senedd y DU. 

Cyhoeddwyd: Hydref 2024 / i’w adolygu: Ebrill 2025